Çölyak Hastalığı Nasıl Bir Hastalıktır?
Çölyak, ince bağırsağa hasar veren besinlerin vücuda alımıyla beraber ortaya çıkan bir sindirim sistemi hastalığıdır. Gluten proteini, günümüzde besinlere kıvam verici olarak kullanılır. Bu proteine karşı ömür boyu süren ve artık kronik hale gelen hassasiyet de çölyak hastalığına işaret etmektedir. O halde çölyak nasıl bir hastalıktır sorusuyla ilgili olarak, ömür boyu glutensiz diyet gerektiren kalıtımsal bir hastalıktır yanıtı verilebilir.
Vücuda alınan gıdalar, ince bağırsakta önce bileşenlerine ayrılır. Daha sonra ise bağırsak mukozası üzerinden kana karışmaktadır. Vücudun yeteri kadar gıda alabilmesini sağlayan bölgesi ise ince bağırsaktaki villus çıkıntılarıdır. Çölyaklılarda gluten alımı sonucunda bağırsak mukozasında reaksiyonlar meydana gelir. Ayrıca ince bağırsak bu süreçte küçülmeye başlar. Bir süre sonra yeteri kadar gıda emilemez ve beslenme yetersizlikleri ortaya çıkar.
[sp-related style=”light” id=”67″]
Çölyak Tanısı Nasıl Konur?
Çölyak hastalığının tanı konma sürecinde birçok tetkikten yararlanmaktadır. Klinik şüphenin doğmasına neden olan belirtilerden sonra ilk olarak kan testleri yapılır. Aslında çölyak tanısı başlangıçta kan testini gerektirirken daha sonra gastroentereloji uzmanlarına hastalar sevk edilebilir. Klinik testler bir süre devam ettiği için ardından yapılacak gıda testi ve endoskopi ile beraber kesin teşhis konulabilmektedir. Uygulanan testler ve süreçleri aşağıda alt başlıklar halinde paylaşılmıştır.
Endoskopik Biyopsi
On iki parmak bağırsağından parça alınarak inceleme yapılır. Endoskopik biyopsi de çölyak teşhisi rahatlıkla konulabilmektedir. Fakat bu testten herhangi bir yanıt alınmadığı zaman farklı uygulamalara geçilebilir. Hastadan tanı için alınan biyopsiler Patolojide değerlendirilir. Çıkan sonuçlara göre hızlı bir şekilde hastalar glutensiz diyete yönlendirilmektedir.
Anti-tTG Antikoru
Çölyak belirtileriyle doktora başvuran kişilerde aslında uygulanan ilk testtir. Hastaya serum aracılığıyla birtakım ilaçlar enjekte edilir. Daha sonra kan düzeyleri araştırılır. Elde edilecek sonuca göre hastalar direkt olarak glutensiz diyete yönlendirilir. Bu test genelde 3. ve 12. ayda yapılarak kandaki değerler takip edilir.
HLA Testleri
HLA DQ2 ve HLA DQ8 birer doku grubudur. Bu doku grupları kanda yoksa çölyak hastalığının ortaya çıkma olasılığı oldukça azdır. Doku grupları üzerinden yapılacak testlerle beraber hastalara çölyak tanısı rahatlıkla konulabilir.
Bu bilgilere istinaden çölyaktan şüphe edilen hastalarda, yukarıda paylaştığımız tanı yöntemleri kullanılmadan diyete başlayanlar olabilmektedir. Ancak bu durum oldukça yanlıştır. Tanısal süreçte doku testlerinin yaptırılması maliyetli olabilmekle beraber hastaların glutene olan duyarlılığı da ortaya çıkabilmektedir. Bu nedenle söz konusu testlerin yapılarak gerekli tedavi süreçlerine hızlı bir şekilde başlanmalıdır.
[sp-related style=”light” id=”225″]
Çölyak Testini Kimler Yaptırmalı?
Çölyak testini yaptırması gereken hasta grupları aşağıdaki gibidir;
- B12 vitamini eksikliği olanlar
- Sürekli kilo kaybı olanlar
- Kronik ishal problemi yaşayanlar
- Folik asit değeri düşük olanlar
- Boyu kısa olanlar ve gelişimini tamamlayamamış bireyler
- Şişkinlik yaşayanlar
- Kısırlık sorunu olanla
- Ergenlikte gecikme yaşayanlar
- Demir eksikliği olan bireyler
- Bağırsak hastalığı olanlar
- Düşük yaşayanlar
- Tip 1 şeker hastalığı olan bireyler
- Down sendromlu çocuklar
Çölyak Belirtileri Nelerdir?
Çölyakla ilgili erken ve geç süreçte önemli belirtiler ortaya çıkmaktadır. Bununla beraber çölyak belirtileri nelerdir sorusuyla ilgili iki farklı alt başlıkta incelemeler yapılır. Öncelikle bebek, çocuk ve yetişkinlerde farklı belirtilerin ortaya çıktığı unutulmamalıdır. Şimdi bu belirtilerin neler olduğuna dair detaylı açıklamalarımızı sizlerle paylaşıyoruz.
[sp-related style=”light” id=”212″]
Bebek ve Çocuklarda Çölyak Belirtileri Nelerdir?
Bebek ve çocuklarda bu hastalık başlangıçta hafif belirtilerle ortaya çıkmaktadır. Ayrıca bu süreçte teşhis konulması biraz zor olabilir. Bebeklerde yapılacak bazı tetkiklerle beraber teşhis konulabilse de aktardığımız üzere uzun bir zaman zarfını beraberinde getirebilmektedir. Mineral, vitamin, protein ve yağ seviyesi ölçümü yapıldıktan sonra gerekli tedavi sürecine geçilebilir.
Bebek ve çocuklarda en fazla görülen belirti, ishaldir. Özellikle de ishalin kronikleşmesiyle beraber dışkının renk ve kokusunun değişmesi de çölyak belirtileri arasında gösterilebilir. Bazen çocukların dışkısının yağlanmış gibi görülmesi de çölyak hastalığının belirtileri arasındadır.
[sp_ad]
Bebek ve çocukluk yaşlarında kilo kayıplarının da mutlaka araştırılması gerekir. Kilo kaybı bu yaştaki çocuklar için ciddi bir çölyak belirtisi olabilir. Çünkü hastalıkla beraber vücuttaki besinler yeteri kadar işlenmediği için ciddi kilo kaybı yaşanabilir. Kilo kaybının dışında davranışsal belirtilerin önemli olduğu unutulmamalıdır. Nedensiz olarak aniden huysuz tavırlar sergileyebilen çocuklarda bu süreç karın ağrısı ve mide bulantısıyla devam edebilir. Bebeklik yaşlarda sık sık ağlayan çocuklar için de çölyak testlerinin yapılması gerekir. Vücut ağrıları, çölyak belirtileri arasındadır. Bebeklik çağında olan çocukların kemik ve eklem ağrıları, çölyak hastalığına işaret edebilir.
Bir yaşından itibaren glutenli besinlerin tüketilmesiyle beraber çeşitli alerjiler ortaya çıkabilmektedir. Bu yüzden çocuklarda çölyak belirtileri nelerdir sorusuyla ilgili olarak daha farklı belirtilerin ortaya çıktığını unutmayın. Alerjinin başlamasıyla beraber cilt yüzeyinde kaşınma ve kızarıklık gibi durumlar ortaya çıkabilir. İnce bağırsakta yer alan vitamin ve minerallerin vücut için kullanılamamaya başlaması, gelişimin yavaşlamasına da neden olur. Bu noktada çocuklardaki çölyak belirtileri aşağıdaki gibi kendini gösterebilir;
- İştah kaybı
- Diş sorunları
- Deri problemleri
- Karın ağrısı
- Kilo kaybı
- Kronik ishal
- Kusma
- Dikkat dağınıklığı
- Depresif ruh hali
- Kilo alamama
- Kemik zayıflığı
Bu belirtiler hem bebeklerde hem de çocuklarda görülen ortak belirtilerdir. Ancak aktardığımız üzere belirtilerin ortaya çıkma süreci uzun zaman alabilir. Bu nedenle bebekler için 1 yaşından sonraki beslenme süreci çok önemlidir. Bebeklerde sıkça görülen belirtilere bakıldığında;
- Kabızlık
- İshal
- Karın şişliği
- Demir eksikliği
- Gelişim problemleri gibi durumlar ortaya çıkabilmektedir.
Bebek ve çocukluk çağında ayrıca bazı hastalıkların 1. derece akrabalarda olması durumu, çölyak riskini artırabilmektedir. Bu yüzden yakın akrabalarınızda çölyak var ise, Williams ve Down sendromlu çocuklar var ise mutlaka çölyak testine başvurmanız gerekmektedir.
[sp-related style=”light” id=”367″]
Yetişkinlerde Çölyak Belirtileri Nelerdir?
Çölyak hastalığı belirtileri yetişkinlerde daha sancılı ve erken süreçte ortaya çıkabilir. Bu belirtileri sıralayacak olursak;
- Gaz problemleri
- Kas zayıflığı
- Kusma
- İshal
- Karın bölgesinde şişkinlik oluşması
- Eklem ve kemik ağrıları
- Büyüme geriliği
- Aşırı depresif haller
- İştahsızlık
- Ciltte döküntü
- Ciltte kaşıntı
- Karaciğer problemleri şeklinde sıralanmaktadır.
Çölyak Tedavi Edilmezse Ne Olur?
Yukarıda paylaştığımız belirtilerle beraber doktora başvurmayan ve çölyak testi yaptırmayan bireylerde glutenli diyet süreci başlatılamamaktadır. Bu durum bazı sağlık problemlerine davetiye çıkarabilir. O halde çölyak tedavi edilmezse ne olur sorusunun yanıtlarını aşağıdaki gibi sıralayabiliriz;
[sp-related style=”light” id=”238″]
- Depresyon
- Düşük
- Kısırlık
- Kalın ve ince bağırsak kanseri
- Kalsiyum eksikliği
- K vitamini eksikliği
- Lenfoma
- Osteoporoz
- Malabsorbsiyon
- Megoblastik anemi
[sp-related style=”light” id=”257″]
Ölümcül bir hastalık olmasa da belirtilerinin görülmeye başlamasının ardından erken teşhis ve tedavi süreci şart olan bu hastalıkta hastalara ömür boyu glutensiz diyet uygulaması hazırlanır. Bu süreçte glutenli ürünlerin tamamından uzak durularak hastalığın semptomları azaltılmaya çalışılır. Genel olarak sağlıklı bir diyet uygulaması olan glutensiz diyette un bazlı ürünlerin yanı sıra hazır gıdalar ve buğday, arpa ve çavdar içerikli gıdalar tüketilememektedir.