Gluten Nedir: Gluten; arpa, buğday, çavdar, yulaf gibi tahıllarda bulunan bir protein türüdür. Gluten kelimesinin kökeni Fransızcadır. Gluten sakıza benzer yapışkan ve esnek bir yapıya sahiptir. Katı cisimlerin parçalarını birbirine yapıştıran madde olarak da kullanılmaktadır. Son zamanlarda ismini daha sık duyduğumuz bu protein grubuna bazı insanların toleransı yoktur ve bu durum Çölyak adı verilen hastalığa sebep olmaktadır.
Çölyak Nedir?
Vücut, ince bağırsaklarda bulunan villus adı verilen çıkıntılar sayesinde vitamin ve besinlerin emilimini sağlamakta ve sağlıklı kalabilmektedir. Bazı bireylerde Gluteni tolere edemeyen villuslar zamanla düzleşmekte hatta yok olmaktadır. Böylelikle vücut alınan besin ve vitaminlerin emilimini sağlayamamaktadır. Gluten adı verilen proteinin ince bağırsaklarda emilememesi sonucu bağırsaklarda bazı hasarlar meydana gelir. Gluten tüketimine bağlı olarak bu hasar zamanla artmakta hatta çok ileri boyutlara ulaşabilmektedir. Literatürde bu hastalık Çölyak Hastalığı olarak geçmektedir.
Çölyak hastalığının vücudumuzda en çok etkilediği sistemlerin başında Oto- immun sistemi gelmektedir. Oto-İmmum sistemi bağışıklık sistemimizdir. Vücudumuzu koruyan bu bağışıklık sistemi Çölyak hastalığından en çok zarar gören sistemimizdir.
[sp-related style=”light” id=”129″]
Çölyak Hastalığının Tarihçesi
Çölyak insanlığın tarıma geçiş yapması ve buğday arpa üretmesiyle tarihte ilk olarak M.S. 200’de ortaya çıkmıştır. Fakat yazılı kaynaklar incelendiği zaman ilk Çölyak teşhisi 1888 yılında Samuel GEE tarafından konulmuştur. Araştırmalar o yıllardan itibaren yapılmaya devam etmektedir. 1950’li yıllarda Wim Dicke tarafından glutensiz diyetin tedavi edici olduğu ortaya atılmıştır. Çölyak hastalığı hakkında günümüzde de araştırmalar yapılmaktadır fakat şimdilik bilinen tek tedavi yöntemi yaşam boyu yapılması gereken Glutensiz diyettir.
Çölyak Hastalığının Belirtileri Nelerdir?
Çölyak hastalığı bazı bireylerde çok hafif seyredebilir ve hastanın belirtileri fark etmesi uzun yıllar alabilir. Bazı hastalarda da ağır seyreden bu hastalık gözle görülebilir belirtilere sahip olabilir. Aşağıda bulunan belirtilerden birkaç tanesine veya tamamına sahipseniz mutlaka Gastroenteroloji uzmanına gitmelisiniz.
[sp-related style=”light” id=”219″]
- Kusma
- İshal
- Dışkıda anormallikler
- Karın Bölgesinde Şişkinlik
- Halsizlik
- Gaz şikayetleri, İştahsızlık
- Kansızlık
- Vitamin eksiklikleri
- Kas zayıflığı
- Kemik ve eklem ağrıları
- Büyüme geriliği
- Sinirlilik
- Ciltte döküntüler
- Ağızda meydana gelen aflar
- Aşırı kilo kaybı
Çölyak Teşhisi Nasıl Konulur?
Çölyak, teşhisi konulması çok zor bir hastalıktır. Türkiye’de her 200 Çölyak hastasından 1 tanesi hasta olduğunu bilmemektedir. Birçok hastalık belirtisiyle benzerlik gösteren Çölyak hastalığının en belirgin belirtisi aşırı kilo kaybı, ishal ve kansızlıktır.
[sp-related style=”light” id=”212″]
Teşhis yöntemlerinden bir tanesi kan testleridir. Serolojik özel testler ile ön tanı konulmaktadır. Bu testler AGA, EMA tesleridir. Fakat pozitifi çıksa dahi bu testlerde yanılma payı bulunmaktadır. Kesin tanı konulması için mutlaka bağırsak biyopsisinin yapılması gerekmektedir. Uzun bir süreç gerektiren teşhis aşamasında sonuçlar beklenirken Çölyak şüphesi varsa hasta mutlaka geç kalmadan glutensiz diyete başlamalıdır.
Çölyak Teşhisinden Sonra Yapılması Gerekenler?
Teşhis konulduktan sonraki süreçte hastanın gluteni tamamen hayatından çıkarması gerekmektedir. Bir çay kaşığının ucu kadar gluten Çölyak hastası için zehir niteliğindedir. Doktorun vermiş olduğu Glutensiz diyeti geniş çaplı araştırdıktan sonra gıda ürünlerinden kozmetik ürünlerine hatta cilt bakım ürünlerine kadar her şeyin glutensiz olmasına özen gösterilmesi gerekmektedir.
[sp-related style=”light” id=”225″]
Gluten sanıldığı gibi sadece arpa, buğday, çavdar, yulaf içeren gıdalarda değil, birçok kozmetik ve bakım ürününde bulunmaktadır. Hatta içerisinde tahıl bulundurmayan gıdalarda bile gluten bulunmaktadır. Bunun en büyük sebebi ise Glutenin çok işlevli bir protein türü olmasıdır.
Gluten Hangi Ürünlerde Bulunmaktadır?
Gluten ilk olarak içerisinde arpa, çavdar, buğday, yulaf tahılları bulunan gıdalarda bulunmaktadır. Fakat gluten proteini yapısı gereği yapışkan ve esnek bir yapıya sahiptir. Bu nedenle yapıştırıcı olarak da kullanılmaktadır. Aynı zamanda ürünlerin raf ömrünü uzatacak bir yapısı bulunduğundan, içerisinde tahıl bulundurmayan birçok gıda ürününde, diş macunlarında, kozmetik ve bakım ürünlerinde de gluten bulunmaktadır.
[sp_ad]
Hayatınızı tehlikeye atmamak için yapmanız gereken şey aldığının bütün ürünlerin içeriğini incelemek olmalıdır. Bunu alışkanlık haline getirip alışverişlerinizde önceliğinizin ürünlerin içerik kısmını incelemek olması gerekmektedir.
Özellikle son zamanlarda Çölyak hastalığının yaygınlaşmasıyla beraber farkındalık artmış, resmi kurumlar da bu konuda çalışmalar yürütmeye başlamıştır. Bu sebepten dolayı birçok firma ürünün arkasında “Alerjen Uyarısı” adıyla açıklamalar yapmaktadır. Genel itibariyle alerjen maddeler koyu renkte yazılmaktadır. Fakat en garanti yol kesinlikle “Gluten içermez” ibaresi bulunan ürünleri tüketmektir. Çünkü Gluten Alerjenini içerisinde bulundurmasa bile “çapraz bulaşma” dediğimiz olayla Glutene bulaşmış olma ihtimali daima vardır.
Çapraz Bulaşma Nedir?
Virüs veya bakterilerin bulaştığı ortamdan bulaşmamış olduğu ortama bu virüs ve bakterilerin transfer olmasına çapraz bulaşma denilmektedir. çapraz bulaşma birçok gıda zehirlenmesinin en büyük sebebidir.
[sp-related style=”light” id=”167″]
Çölyak hastalığı için çapraz bulaşma büyük risk oluşturmaktadır. Kullandığınız üründe direkt olarak gluten proteini bulunmasa bile ürünün yapıldığı ortamda herhangi bir sebepten dolayı glutenin bulunmasıyla gluten bulaşabilmektedir. Çölyak hastalarının ev ortamında kullandığı fırın, tencere vb. gibi pişirme araçlarında kesinlikle glutenli ürünlerin pişirilmemiş olması gerekmektedir. Ya da glutenli gıdaların hiçbir şekilde kullanacağınız ürünlere temas etmemesi gerekmektedir. Dikkat edilmesi gereken bir diğer husus ise Çölyak hastalarının glutenli hiçbir gıdaya dokunmaması en doğru davranıştır.
Çölyak Hastalığı İle Benzer Hastalıklar Nelerdir?
Çölyak hastalığı en çok “Gluten Duyarlılığı” ile karıştırılmaktadır. Belirtileri çok benzer olan iki hastalığın ayrımını yapabilmek ve teşhis koymak oldukça zordur. Bir diğer hastalık ise “Hashimoto Tiroiditi” (Hashimoto Hastalığı) hastalığıdır.
Gluten Duyarlılığı Nedir?
Gluten duyarlılığı Çölyak hastalığında olduğu gibi vücudun gluteni tolere edememesi ile başlamaktadır. Belirtileri de hemen hemen aynıdır. Fakat Çölyak hastalığında vücut gluteni tolere edemez, gluten zamanla bağırsaklara zarar verir ve ilerleyen süreçte telafisi olmayan zararlar doğurur. Gluten duyarlılığında ise vücut gluteni tolere edemez ve tepkiler verir. Kusma, şişkinlik, ishal vb belirtileri göstermeye başlar. Fakat Çölyak hastalığında olduğu gibi gluten bağırsaklara zarar vermez. Bu iki hastalığın da belirtileri aynı olduğu için teşhisi ve ayrımı çok zordur.
[sp-related style=”light” id=”316″]
Hashimoto Tiroiditi (Hashimoto Hastalığı) Nedir?
Hashimoto hastalığ hakkında çok ayrıntılı bir dosya hazırlamıştık. Dosyaya ulaşmak için ilgili haber kutucuğuna tıklayabilirsiniz:
[sp-related style=”light” id=”355″]
Hashimoto hastalığı bir tür Tiroit hastalığıdır. Çölyak hastalığıyla en benzer yönü ise ikisinin de bir tür bağışıklık sistemi hastalığı olmasıdır. Hashimoto hastalarının da tedavi yöntemi olarak diyet uygulaması gerekmektedir ve birçok hastaya Hashimoto hastalığı için glutensiz diyet önerilmektedir. Bu diyet Hashimoto hastaları için Çölyak hastalarında olduğu kadar katı olmasa da glüten diyeti hastalara iyi gelmektedir. Bu iki hastalık sadece bağışıklık sistemi açısından benzer değildir, ciltte meydana gelen kaşıntı ve döküntüler de ortak belirtiler arasındadır.
Çölyak Hastalarına Öneriler
Elbette ki yapılabilecek ilk öneri diyetinizi asla ihmal etmemeniz olacaktır. Ufak kaçamakların bile vücudunuza verebileceği tahribatın telafisi yoktur. Bu yüzden kullandığınız bütün ürünlerde gluten olmadığından emin olmalısınız. Çevrenizdeki insanların “Bir defadan bir şey olmaz“ gibi telkinlerine kesinlikle uymamanız gerekmektedir.
[sp-related style=”light” id=”231″]
Çölyak hastalığı ilk aşamada hastalık olarak görünse de aslında hastalık değil bir yaşam biçimidir. Çünkü bu hastalıkta herhangi bir ilaç kullanmanız, ameliyat olmanız gerekmez. Yapacağınız tek şey yaşamınız boyunca glutensiz beslenmeyi alışkanlık haline getirmektir. Unutmayınız ki bu yaşam biçimi yaşam kalitenizi arttıracak ve sağlıklı bir şekilde yaşamanızı sağlayacaktır.