Glutensiz diyet, yulaf, arpa, çavdar ve buğday içeren gıdalardan uzak durmak için uygulanmaktadır. Ayrıca birçok işlenmiş gıdanın da bu diyette yeri yoktur. Özellikle çölyak hastalığı tedavisinde tercih edilen bu diyetle beraber gündelik tüketilebilecek gluten miktarı sınırlandırılmıştır. Bu nedenle glutensiz diyet nedir sorusuyla ilgili pek çok detay bulunur.
Nişasta ve undan arındırılarak tüketilebilen gluten, protein yapısındaki önemli bir bileşendir. Ayrıca içeriğinde %65 oranında su bulunmaktadır. Temel olarak %75 oranında proteinden oluşan gluten, %25 oranında lipid ve karbonhidrattan oluşmaktadır. Özellikle de buğdaydaki en önemli proteindir. Bu nedenle günümüzdeki pek çok fırıncılık ürününde kullanılmaktadır.
[sp-related style=”light” id=”129″]
Glutensiz Diyette Tüketilmesi Riskli ve Yasak Olan Gıdalar
Glutensiz diyet uygulamalarında et, balık ve yumurta başta olmak üzere süt ürünleri, tahıllar, sebze ve meyveler, içecekler ve yağlar sınıflandırılmıştır. Bu anlamda glutensiz diyet sürecinde riskli ve yasak olan ürünler kategorize edilmiştir. Öncelikle et, balık ve yumurta kategorisinde riskli olan gıdalar aşağıdaki gibidir;
[sp-related style=”light” id=”67″]
- Dilimlenmiş sosis ve soğuk etler
- Havayla kurutulan sığır eti, salam ve konserve et
- Hazır gıdalar
- Önceden pişirilmiş hazır gıdalar
- Balık bazlı soslar
- Balık bazlı gıdalar
- Et bazlı soslar
Aynı kategoride kesinlikle yasak olan gıdalar ise;
- Sosis
- Balık
- Kıymalı yemekler
- Ekmek eklenerek hazırlanan köfte
- Bulgurlu yemekler
- Unla kızartılmış balık
- Unla kızartılmış sosis şeklinde sıralanmaktadır.
Süt ürünlerine bakıldığı zaman riskli ürün grupları aşağıdaki gibidir;
- Hazır meyveli yoğurt
- Krem şanti
- Dilimli peynir
- Süt bazlı hazırlanan içecekler
- Pudingler
- Eritilmiş peynir
- Damarlı peynir
- Küf derili peynir
Süt ürünlerindeki yasak gruplar ise;
- Buğday unu eklenmiş olan sütlü tatlılar
- Bulgur eklenmiş olan sütlü ve yoğurtlu çorbalar
- Tahıl içeren yoğurtlar şeklindedir.
Tahıl kategorisinde güvenli, riskli ve yasak bölümleri detaylı olarak ele alınmaktadır. Bu süreçte güvenli olan tahıl grupları pirinç, pirinç unu, mısır, kara buğday, nişasta, glutensiz unlar yapılmış ekmek, darı, keten bitkisi, patates unu, soya fasulyesi, mısırla yapılan yiyecekler tüketilebilir. Ancak riskli olan tahıl grupları olan paketlenmiş patates cipsleri, mısır çevirmesi ve şişirilmiş pirincin tüketilmemesi gerekmektedir. Tahıl ürünleri arasında glutensiz diyet yapacak olanlara yasak olan ürünler aşağıdaki gibidir;
[sp_ad]
- Çavdar
- Buğday
- Yulaf
- Arpa
- Erişte
- Bisküvi
- Simit
- Pasta ve çörekler
- Kepek
- İrmik
- Kraker türleri
- Dondurma külahı
- Kuskus
- Makarna
- Bulgur
Glutensiz Diyette Sebze ve Meyve Tüketimi
Glutensiz diyetteki sebze ve meyvelerin tamamı güvenlidir. Ancak koyultucu içeren sebze bazlı yemekler, şeker kaplı meyveler tüketilmemelidir. Buna ek olarak un ve türevleri ile tüketilen sebze ve meyvelerin de glutene hassasiyeti olanlar tarafından kesinlikle tüketilmemesi gerekir.
[sp-related style=”light” id=”167″]
Glutensiz Diyette Yağ ve Çeşni Tüketimi
Glutensiz diyet nasıl yapılır sorusunun kapsamlı yanıtlarına geçmeden önce yağ ve çeşnilerin de ne şekilde tüketilmesi gerektiği bilinmelidir. Bu anlamda güvenli olan yağ ve çeşni grupları aşağıdaki gibi sıralanmıştır;
- Margarin
- Tereyağı
- Turşu
- Baharat
- Tuz
- Sirke
- Limon
- Salamura
- Domates suyu
- Ev salçası
Bunlara ek olarak riskli yağ ve çeşniler; Hazır soslar, kabartma tozu, et suyu karışımları ile ot ya da baharat karışımları riskli olan ürünler arasındadır. Kesinlikle yasak olan ürünler ise;
- Ketçap
- Hazır salça
- Unla yapılan soslar
- Hazır çeşniler
- Fıstık
- Badem
- Ceviz
- Kaynak
- Krema
- Fındık şeklindedir.
Kimler Glutensiz Diyet Yapmalı?
Bu diyeti çölyak hastalığı tanısı konulan kişiler yapmalıdır. Ayrıca aşağıda sıralayacağımız hastalıkların belirtileri de çölyak belirtileriyle oldukça benzerdir. Bu nedenle kesin tanı konulduktan sonra glutensiz diyet uygulamalarına başlanabilir. Çölyakla benzer belirtilere sahip olan durumlar;
- Bakteriyel aşırı çoğalma
- İnek sütü alerjisi
- Soya alerjisi
- Barsak hastalıkları
- Satroenterit
- İmmün yetersizliği
- Giyardiyazis
- Radyoterapi olarak sıralanmaktadır.
[sp-related style=”light” id=”178″]
Glutensiz Diyet Nasıl Yapılır?
Glutensiz diyette kahvaltı, öğle ve akşam yemeği ile atıştırmalık önerilere dikkat edilmelidir. Uzmanlar tarafından reçete edilen diyetin dışına çıkılmamalıdır. Buna ek olarak kahvaltıda glutensiz unla yapılan kek ile beraber yarım yağlı süt tüketilebilir. Alternatif olarak yarım yağlı yoğurt ya da sütle karıştırılan glutensiz gevrekler veya portakal suyu tüketilebilmektedir. Glutensiz diyet nasıl yapılır konusunda kahvaltıda ayrıca haşlanmış yumurta ve glutensiz undan yapılan ekmek ya da simit tercih edilebilir.
Öğle ve akşam yemeği sürecinde ise salatayla beraber ızgara et veya kinoadan yapılan pilav tüketilebilir. Ayrıca sebzelerle beraber az yağlı peynir de öğle ve akşam yemeğinde tercih edilen ürünler arasındadır. Pizza ve buna benzer bir ürün tüketilmek istenirse, mutlaka glutensiz olarak hazırlanan ürünler tercih edilmelidir. Atıştırmalık öneriler ise daha çok sütlü tatlılar, dilimlenmiş meyveler, meyveli yoğurtlar ve az yağlı peynir ve kuru meyveler olarak sıralanmaktadır.
Bir Haftalık Glutensiz Diyet Listesi
Glutensiz diyet listesinde dikkat edilmesi gereken bazı hususlar bulunmaktadır. Bu anlamda kahvaltı, öğle yemeği, ara öğün ve akşam yemekleri kategorilerinde tüketilebilecek besinler aşağıda paylaşılmıştır.
1.Gün Glutensiz Diyet Listesi
Glutensiz Kahvaltı: Beyaz peynir, çiğ sebze ve glutensiz ekmek
Glutensiz Öğle Yemeği: Roka salatası, ızgara balık ve mısır ekmeği
Glutensiz Ara Öğün: 1 tane elma, 10 veya 12 tane çiğ olacak şekilde badem veya fındık
Glutensiz Akşam Yemeği: Tavuk sote, mevsim salatası ve pirinçli yayla çorbası
2.Gün Glutensiz Diyet Listesi
Glutensiz Kahvaltı: Az yağlı süt, 2 tane ceviz içi, 8 veya 10 adet yaban mersini, glutensiz mısır gevreği
Glutensiz Öğle Yemeği: Glutensiz ekmek, salatalık, söğüş domates, unsuz mantarlı omlet
Glutensiz Ara Öğün: Az yağlı peynir ve kuru meyve
Glutensiz Akşam Yemeği: Zeytinyağlı pırasa yemeği, yoğurt ve mısır ekmeği
3.Gün Glutensiz Diyet Listesi
Glutensiz Kahvaltı: Az yağlı krem peynir, çiğ sebze, 2 adet çeviz içi, glutensiz ekmek
Glutensiz Öğle Yemeği: Çoban salatası, etsiz kuru fasulye, glütensiz ekmek
Glutensiz Ara Öğün: 10 veya 12 adet çiğ fındık, 1 tane elma
Glutensiz Akşam Yemeği: Fırında balık, yeşil salata ve pirinçli ezogelin çorbası
4.Gün Glutensiz Diyet Listesi
Glutensiz Kahvaltı: Maydanozlu lor peynir, çiğ sebze, glutensiz ekmek, siyah ya da yeşil zeytin.
Glutensiz Öğle Yemeği: Şehriyesiz hazırlanan pirinç pilavı, yeşil salata, ekmeksiz ızgara köfte
Glutensiz Ara Öğün: Meyveli yoğurt ya da sütlü tatlı
Glutensiz Akşam Yemeği: Haşlanmış sebze, kıymalı mercimek, glutensiz ekmek
5.Gün Glutensiz Diyet Listesi
Glutensiz Kahvaltı: 1 tatlı kaşığı kadar reçel, çiğ sebze, az yağlı kaşar peyniri, mısır ekmeği
Glutensiz Öğle Yemeği: Mevsim salatası, fırında sebzeli hindi, unsuz mercimek çorbası
Glutensiz Ara Öğün: 1 adet elma veya yoğurt
Glutensiz Akşam Yemeği: Ispanak yemeği, dereotlu cacık, glutensiz ekmek
6.Gün Glutensiz Diyet Listesi
Glutensiz Kahvaltı: 1 adet elma, çiğ sebze, yumurta, mısır ekmeği
Glutensiz Öğle Yemeği: Söğüş domates ve salatalık, yoğurt, zeytinyağlı kabak yemeği, unsuz hazırlanan domates çorbası
Glutensiz Ara Öğün: Dilimlenmiş meyve
Glutensiz Akşam Yemeği: Sebze sote, ayran, tavuk külbastı yemeği
7.Gün Glutensiz Diyet Listesi
Glutensiz Kahvaltı: 2 adet ceviz içi, çiğ sebze, peynirli ve yumurtalı omlet
Glutensiz Öğle Yemeği: Közlenmiş kırmızı yağ biberi, ızgara bonfile, mısır ekmeği
Glutensiz Ara Öğün: 10 veya 12 adet çiğ badem
Glutensiz Akşam Yemeği: 2 tane ceviz içi, unsuz mercimek çorbası ve ton balıklı salata
[sp-related style=”light” id=”245″]
Glutensiz Diyet Nasıl Geliştirilir?
Bu diyette tüketilen besinler, enerji bakımından yeterli gibi görünse de vücut için gerekli olan besin öğelerini içermediği bilinmektedir. Bu nedenle şeker ve yağ içeren besinlerin tüketimini sınırlandırılarak farklı seçeneklere yönlenebilirsiniz. Diyet süresince gündelik olarak tüketilen yemeklere ilave olarak meyve kullanabilirsiniz. Örneğin, çölyaklılara uygun olan kahvaltılık gevreklere yoğurt ya da meyve eklenebilir. Öte yandan mineral, vitamin ve protein içeriği yüksek olan sebzeleri, salata ya da yemeklerin içinde ekleyebilirsiniz. Ayrıca mısır, pirinç, karabuğday ve soya fasulyesi gibi gıdaların da mutlaka alınması gerekmektedir.